ΤΑ ΠΡΟΗΓΗΘΕΝΤΑ
Τα γεγονότα της 15ης του Ιούλη 1965,
καθώς και εκείνα που τα ακολούθησαν και που καθιερώθηκαν ως «Ιουλιανά», ήταν
από τα πιο σημαντικά της περιόδου μετά το 1950 και μέχρι τις παραμονές της
δικτατορίας του 1967 – 1974.
Τα Ιουλιανά -
Αποστασία του 1965 - Υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ - Βασιλικό Πραξικόπημα
Χρονολόγιο
1963
22 Μαΐου:
Λίγο μετά τις 9 το βράδυ στη Θεσσαλονίκη δολοφονείται από παρακρατικούς ο
βουλευτής της ΕΔΑ Γρηγόρης Λαμπράκης.
8 Ιουνίου: Ο πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής
επιμένει να μην πραγματοποιηθεί το ταξίδι του βασιλικού ζεύγους στο Λονδίνο.
11 Ιουνίου: Παραίτηση της κυβέρνησης
Καραμανλή μετά από την επιμονή των βασιλέων να πάνε στο Λονδίνο.
17 Ιουνίου: Ο Παναγιώτης Πιπινέλης,
υπουργός Εμπορίου στη κυβέρνηση Καραμανλή αναλαμβάνει πρωθυπουργός. Ο
Καραμανλής αναχωρεί για τη Ζυρίχη.
Η κόντρα με το Παλάτι οδήγησε τον Κ. Καραμανλή
στη παραίτηση
26 Ιουνίου: Η κυβέρνηση Πιπινέλη παίρνει
ψήφο εμπιστοσύνης από την ΕΡΕ στη Βουλή.
9 Ιουλίου: Επεισόδια σε βάρος του βασιλικού
ζεύγους της Ελλάδος από μέλη αριστερών οργανώσεων για τη δολοφονία του
Λαμπράκη, αλλά και τις φυλακίσεις μελών του ΚΚΕ.
15 Ιουλίου: Ο Σοφοκλής Βενιζέλος
επιχειρεί να σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού (ΕΡΕ-Ενωση Κέντρου). Ο αρχηγός
της ΕΚ Γεώργιος Παπανδρέου τον αποκαλεί «προδότη του ανενδότου αγώνα».
27 Σεπτεμβρίου: Παραιτείται η κυβέρνηση
Πιπινέλη. Η υπηρεσιακή κυβέρνηση Μαυρομιχάλη προχωρά στη διενέργεια εκλογών
στις 3 Νοεμβρίου 1963.
29 Σεπτεμβρίου: Επιστρέφει από τη Ζυρίχη
ο Κωνσταντίνος Καραμανλής για να ηγηθεί της ΕΡΕ στις επικείμενες εκλογές.
3 Νοεμβρίου: Η ΕΚ κερδίζει τις εθνικές
εκλογές, αλλά δεν καταφέρνει να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Διαθέτει 139
βουλευτές, έναντι 132 της ΕΡΕ, 28 της ΕΔΑ και δύο των Προοδευτικών.
6 Νοεμβρίου: Ο βασιλιάς Παύλος αναθέτει
στον Γεώργιο Παπανδρέου τον σχηματισμό κυβέρνησης.
Η κυβέρνηση του Νοεμβρίου του 1963 ήταν
η πρώτη για το Κέντρο από το 1952
8 Νοεμβρίου: Ορκίζεται η κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου.
Ο Στέφανος Στεφανόπουλος δεν μετέχει σ’ αυτήν. Φήμες για τα πρώτα προβλήματα.
5 Δεκεμβρίου: Ο Στέφανος Στεφανόπουλος
ορκίζεται β’ αντιπρόεδρος της κυβέρνησης.
9 Δεκεμβρίου: Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής
αναχωρεί για το Παρίσι. Ο ίδιος βάζει τέλος στην πολιτική του σταδιοδρομία.
Αρχηγός της ΕΡΕ αναλαμβάνει ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος.
24 Δεκεμβρίου: Ο Γεώργιος Παπανδρέου
ζητά από τον Βασιλιά εκλογές μετά την αδυναμία του να πάρει ψήφο εμπιστοσύνης
από την Βουλή.
31 Δεκεμβρίου: Ορκίζεται υπηρεσιακή
κυβέρνηση υπό τον Ιωάννη Παρασκευόπουλο.
1964
7 Φεβρουαρίου: Πεθαίνει από οξύ
πνευμονικό οίδημα ο Σοφοκλής Βενιζέλος (70 χρ.) γιος του Ελευθέριου Βενιζέλου
και ηγετικό στέλεχος της ΕΚ. Είχε προηγηθεί προεκλογική ομιλία του στα Χανιά.
Το μοιραίο τον βρήκε στο ατμόπλοιο που τον μετέφερε στην Αθήνα.
16 Φεβρουαρίου: Στις εκλογές θριαμβεύει
η ΕΚ του Γεωργίου Παπανδρέου. Με 52,7% συγκεντρώνει 171 βουλευτές στους 300.
20 Φεβρουαρίου: Η νέα κυβέρνηση που
παρουσίασε ο Γ. Παπανδρέου δημιουργεί αντιδράσεις στην αριστερή πτέρυγα της ΕΚ
στελέχη της οποίας κάνουν λόγο για «δεξιά απόκλιση»
1η Μαρτίου: Με απόφαση του υπουργού
Προεδρίας Ανδρέα Παπανδρέου διακόπτονται από το κρατικό ραδιόφωνο οι εκπομπές
της «Φωνής της Αμερικής». Αιτία τα φιλοτουρκικά σχόλια για το Κυπριακό. Ανάλογη
απόφαση λαμβάνεται και για την επισκόπηση του αγγλικού τύπου από το ελληνικό
ραδιόφωνο.
Στις εκλογές του 1964 εκλέχτηκε για
πρώτη φορά βουλευτής ο Ανδρέας Παπανδρέου. Υπουργοποιήθηκε αμέσως μετά.
4 Μαρτίου: Αναβάλλεται η επίσκεψη πλοίων
του 6ου στόλου στην Ελλάδα
6 Μαρτίου: Πεθαίνει ο Βασιλιάς Παύλος, στον
Θρόνο ο νεαρός Κωνσταντίνος
19 Μαρτίου: Ανταρσία 33 βουλευτών της ΕΚ
που δεν ψηφίζουν στη πρώτη ψηφοφορία για την εκλογή προέδρου της Βουλής τον
υποψήφιο της ΕΚ Γεώργιο Αθανασιάδη – Νόβα. Σε 30 ψηφοδέλτια έχει γραφεί η λέξη
«Δημοκρατία». Ο Νόβας εκλέγεται στη
δεύτερη ψηφοφορία. Οι Ηλίας Τσιριμώμος
και Σωτήρης Παπαπολίτης διαγράφονται
από την ΕΚ ως υποκινητές της ανταρσίας. Θα επιστρέψουν και πάλι λίγους μήνες
αργότερα.
23 Μαρτίου: Ο Βασιλιάς
Κωνσταντίνος ορκίζεται στη Βουλή πίστη στο Σύνταγμα.
11 Απριλίου:
Ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Κωνσταντίνος Κόλλιας παραπέμπεται στο Ανώτατο Πειθαρχικό Συμβούλιο με την
κατηγορία της απόπειρας παρεμπόδισης του ανακριτή Σαρτζετάκη που ερευνά την υπόθεση της δολοφονίας Λαμπράκη.
Ο Κωνσταντίνος Κόλλιας ήταν δικαστικός πιστός
στο θρόνο. Η κυβέρνηση Παπανδρέου δεν κατάφερε να τον βγάλει από τη θέση
του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου. Λίγα χρόνια αργότερα θα γινόταν ο πρώτος
πρωθυπουργός της χούντας
17 Απριλίου: Αποστρατεύεται,
αιφνιδιαστικά, ο αρχηγός ΓΕΣ, αντιστράτηγος Π. Σακελλαρίου και αντικαθίσταται
από τον αντιστράτηγο Ι. Γεννηματά.
3 Ιουνίου: Παραιτείται ο υπουργός
Συντονισμού Γεώργιος Μαύρος. Δώδεκα μέρες αργότερα αναλαμβάνει Διοικητής της
Τράπεζας της Ελλάδας.
24 Ιουνίου: Στην Ουάσιγκτον
πραγματοποιούνται παράλληλες συναντήσεις του προέδρου των ΗΠΑ Λίντον Τζόνσον με
τους πρωθυπουργούς της Ελλάδας, Γ. Παπανδρέου και Τουρκίας, Ισμέτ Ινονού. Ο
Έλληνας πρωθυπουργός, παρά την αμερικανική πίεση, αρνείται απ’ ευθείας συνάντηση
με τον Τούρκο ομόλογό του.
Για πολλούς η αρχή του τέλους της
κυβέρνησης Παπανδρέου ήταν η αποτυχία των συζητήσεων με τον πρόεδρο των ΗΠΑ
Λίντον Τζόνσον για τα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό.
3 Ιουλίου: Τριακόσια άτομα με πλακάτ
υπέρ του Κ. Καραμανλή εισβάλουν στην αίθουσα της Βουλής την ώρα της συζήτησης
για το Κυπριακό. Χτυπούν βουλευτές της ΕΚ κι απομακρύνονται. Μεταξύ των
συλληφθέντων είναι και ο λογοτέχνης Ρένος Αποστολίδης υποψήφιος του κόμματος
των Προοδευτικών στις τελευταίες εκλογές κι υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλος
Αθηναίων με τον συνδυασμό του Γ. Πλυτά
2 Αυγούστου: Σύμφωνα με την εφημερίδα «Αυγή» ετοιμάζεται πραξικόπημα με την
υποστήριξη αμερικανικών και βρετανικών μυστικών υπηρεσιών.
3 Αυγούστου: Ο Γεώργιος Παπανδρέου
απειλεί με διαγραφή τους 8
βουλευτές της ΕΚ οι οποίοι συνυπέγραψαν υπόμνημα της ΕΔΑ για τον επαναπατρισμό παιδιών πολιτικών
προσφύγων.
4 Αυγούστου: Ο υπουργός Οικονομικών Κωνσταντίνος Μητσοτάκης διαψεύδει
πληροφορίες που τον θέλουν, στο μέλλον, να συνεργάζεται με την ΕΡΕ
1η Σεπτεμβρίου: Η αμερικανική εφημερίδα
«Ουάσιγκτον Ποστ» σε ανάλυση για την Ελλάδα αναφέρει ότι «αν πρόκειται να
ανατραπεί η κυβέρνηση Παπανδρέου, αυτό θα γίνει από νέους συνταγματάρχες που
έχουν λιγότερη υπομονή».
Π. Γαρουφαλιάς-Κωνσταντίνος
19 Σεπτεμβρίου: Χωρίς την άδεια του
πρωθυπουργού ο υπουργός Άμυνας Π. Γαρουφαλιάς υπογράφει διάταγμα για τη
μετονομασία του Ελληνικού Στρατού σε Βασιλικό. Δύο μέρες μετά με παρέμβαση του
Γ. Παπανδρέου ανακαλείται το σχετικό διάταγμα.
5 Νοεμβρίου: Επεισόδιο Μητσοτάκη – Ανδρέα Παπανδρέου στο κυβερνητικό
Οικονομικό συμβούλιο. «Δεν είμαι κλητήρας ή καθαρίστρια» λέει ο υπουργός
οικονομικών στο γιό του πρωθυπουργού.
Οι σχέσεις του Ανδρέα Παπανδρέου με τους
συνεργάτες του πατέρα του, όπως οι Μητσοτάκης - Στεφανόπουλος ποτέ δεν ήσαν
καλές
6 Νοεμβρίου: Καταργούνται τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων και οι εξορίες.
Δεν νομιμοποιείται το ΚΚΕ και δεν επιτρέπεται στους πολιτικούς πρόσφυγες να
επιστρέψουν στην Ελλάδα.
19 Νοεμβρίου: Παραιτείται ο Ανδρέας Παπανδρέου από τη θέση του Αναπληρωτή
Υπουργού Συντονισμού. Θα επιστρέψει στη κυβέρνηση στην ίδια θέση στις 29
Απριλίου 1964.
21 Νοεμβρίου: Ενθουσιώδης είναι η υποδοχή του Ανδρέα Παπανδρέου στη Κύπρο.
Στις συναντήσεις με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο εμφανίζει αντι-αμερικανικές και
αντι-νατοϊκές θέσεις. Συμφωνεί μαζί του για αποστρατικοποιημένη και αδέσμευτη
Κύπρο. Οι δηλώσεις προκαλούν τη διαμαρτυρία του Αμερικανού πρεσβευτή στην Αθήνα
προς τον Γ. Παπανδρέου.
25 Νοεμβρίου: Από έκρηξη βόμβας στην 22η
επέτειο της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοπόταμου σκοτώνονται 13 άτομα και
τραυματίζονται άλλα 51. Το επίσημο πόρισμα κάνει λόγο για παλιά βόμβα. Η
αριστερά πάλι μιλά για πολιτική συνωμοσία.
1η Δεκεμβρίου: Επεισόδια στη Βουλή
μεταξύ βουλευτών της ΕΡΕ και της ΕΚ με αφορμή τα όσα έγιναν στο Γοργοπόταμο.
3 Δεκεμβρίου: Ο υποψήφιος της ΕΔΑ Α. Πετραλιάς
εκλέγεται αντιπρόεδρος της Βουλής με τη στήριξη βουλευτών της ΕΚ.
8 Δεκεμβρίου: Διαρρέουν τον τύπο
εκθέσεις ελληνικών μυστικών υπηρεσιών οι οποίες επισημαίνουν τον κομμουνιστικό
κίνδυνο. Αναφέρουν ότι οι «Λαμπράκηδες» αριθμούν 28.000 μέλη, η ΕΔΑ έχει φθάσει
τις 3.500 οργανώσεις σε όλη την Ελλάδα και υπάρχει άνοδος της επιρροής των
κομμουνιστών στα Σώματα Ασφαλείας και στις Ένοπλες Δυνάμεις.
23 Δεκεμβρίου: Διαψεύδει κατηγορηματικά
ο Στέφανος Στεφανόπουλος σενάρια που τον θέλουν επικεφαλής κεντροδεξιάς
κυβέρνησης
1965
Τσιριμώκος-Μητσοτάκης-Κωνσταντίνος
6 Ιανουαρίου: Στον ανασχηματισμό της
κυβέρνησης ο Ηλίας Τσιριμώμος αναλαμβάνει υπουργός Εσωτερικών. Το γεγονός
εξοργίζει τον προκάτοχό του Ιωάννη Τούμπα. Ο ανασχηματισμός όμως δημιουργεί νέα
κρίση στην ΕΚ. Ο βουλευτής Πειραιά Σωτήρης Παπαπολίτης που δεν υπουργοποιήθηκε
απειλεί να ανεξαρτητοποιηθεί με άλλους 16 βουλευτές. Ο πρωθυπουργός καταφέρνει
να διαλύσει τη επιχειρούμενη ανταρσία βάζοντας στη κυβέρνηση δύο από τους…
υποψήφιους αντάρτες. Το Νικόλαο Ζορμπά, ωςΥπουργό Κοινωνικής Προνοίας και τον
Αλέξανδρο Σπανορρήγα, ως Υφυπουργό Εμπορίου. Παράλληλα απειλεί με πολιτική
εξόντωση τον Σωτήρη Παπαπολίτη
19 Ιανουαρίου: Ο Γεώργιος Παπανδρέου αναγγέλει τη διάλυση της νεολαίας
Λαμπράκη
19 Ιανουαρίου: Σύμφωνα με έγγραφο της
CΙΑ «ο βασιλεύς πιστεύει ότι η κίνηση της κυβέρνησης προς τα αριστερά και η
άνοδος των αριστερών δραστηριοτήτων είναι επικίνδυνες εξελίξεις. Μια προληπτική
ενέργεια πρέπει να ξεκινήσει τώρα». Ο Κωνσταντίνος σε συζήτηση που έχει με
στέλεχος της CΙΑ στην Αθήνα δείχνει να μην έχει καταλήξει στον διάδοχο του
Παπανδρέου δείχνει όμως να προτιμά τον Στέφανο Στεφανόπουλο, αντιπρόεδρο της
κυβέρνησης Παπανδρέου.
Ο ταγματάρχης Μιχάλης Αρναούτης,
υπασπιστής του βασιλιά πιστεύει ότι υπάρχουν συζητήσεις, είτε απ’ ευθείας, είτε
μέσω τρίτου με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη.
20 Ιανουαρίου: Επιχειρείται εκκαθάριση
στα Σώματα Ασφαλείας. Αποστρατεύεται το 1/3 των αξιωματικών της Χωροφυλακής.
Μεταξύ των αποστρατευομένων είναι και ο Α.Δ Θεσσαλονίκης Ε. Καμούσης την εποχή
της δολοφονίας του Γρ. Λαμπράκη, αλλά και ο Διοικητής και Υποδιοικητής
Θεσσαλίας Γ. Γραικούσης και Π. Υφαντής στην τραγωδία του Γοργοπόταμου πριν
λίγους μήνες, 29 Νοεμβρίου 1964
24 Ιανουαρίου: Η εφημερίδα «Ελευθερία»
του Πάνου Κόκκα, η οποία εκφράζει την τάση Μητσοτάκη μέσα στην ΕΚ επιτίθεται
στους Μακάριο και Ανδρέα Παπανδρέου.
25 Ιανουαρίου: Ο Αμερικανός πρέσβης
Λαμπουίζ επισκέπτεται τον Κωνσταντίνο στο Τατόϊ. Εκεί ακούει ότι ο βασιλιάς
προτίθεται να ανατρέψει τον Γεώργιο Παπανδρέου.
19 Φεβρουαρίου: Παναγιώτης
Κανελλόπουλος μιλώντας σε συγκέντρωση οπαδών του στη Πλατεία Κλαυθμώνος δεσμεύεται
να υποστηρίξει κυβέρνηση που θα προέρχεται από στελέχη της ΕΚ τα οποία θα
ανέτρεπαν τον Γεώργιο Παπανδρέου.
23 Φεβρουαρίου: Ο Γεώργιος Παπανδρέου
αποκαλύπτει στη Βουλή το «σχέδιο
Περικλής» που αφορά την άσκηση οργανωμένης βίας στις εκλογές του 1961.
27 Φεβρουαρίου: Η ΕΡΕ καταγγέλλει στη
Βουλή κομμουνιστική διείσδυση στη Σχολή Ευελπίδων.
3 Μαρτίου: Η Διοικούσα Επιτροπή της ΕΔΑ
ζητά τη νομιμοποίηση του ΚΚΕ, ζητά την αποχώρηση της Ελλάδας από το ΝΑΤΟ και
την προσχώρησή της στο Κίνημα των Αδεσμεύτων.
5 Μαρτίου: Συνάντηση βασιλιά – πρωθυπουργού πρώτος ζητά την αποστράτευση του
αντιστράτηγου Λουκάκη ο οποίος έκανε την έρευνα για το «σχέδιο Περικλής». Ο
πρωθυπουργός αρνείται. Είναι η τελευταία συνεργασία των δύο ανδρών μέχρι τα
Ιουλιανά.
10 Μαρτίου: Ο Κωνσταντίνος ζητά από τον
υπουργό Εθνικός Άμυνας Πέτρο Γαρουφαλιά την αποστράτευση του αντιστράτηγου
Λουκάκη, του υποδιοικητή της ΚΥΠ Παπατέρπου και όλων των μελών της επιτροπής
που συμμετείχαν στην υπόθεση της διερεύνησης του «σχεδίου Περικλής». Στη Κύπρο
αρχίζουν οι έρευνες για κίνηση «αριστερών αξιωματικών». Μάλιστα ο Λουκάκης, αν
και αρχηγός της ΑΣΔΕΝ αποκλείεται από το Συμβούλιο Κρίσεως Αξιωματικών!
16 Μαρτίου: Ο λόγος του Βασιλιά στην
Ιεραρχία με θέμα τον «Άθεο Υλισμό» γίνεται πολιτικό θέμα μετά την επερώτηση
βουλευτών της ΕΔΑ οι οποίο τον χαρακτηρίζουν αναχρονιστικό και σκοταδιστικό. Ο
πρωθυπουργός απαντά ότι επρόκειτο για «πνευματικό κείμενο» και ο Παναγιώτης
Κανελλόπουλος τον κατηγορεί ότι δεν κάλυψε επαρκώς τον Βασιλέα Κωνσταντίνο.
25 Μαρτίου: Σε έκθεσή της η
αμερικανική πρεσβεία προβλέπει ανατροπή του Γ. Παπανδρέου. Ως νέο πρωθυπουργό
θεωρεί τον Στέφανο Στεφανόπουλο.
26 Μαρτίου: Ο Άρειος Πάγος απορρίπτει το
αίτημα του Υπουργού Δικαιοσύνης Ν. Μπακόπουλου για οριστική παύση του
εισαγγελέα του Α.Π Κωνσταντίνου Κόλλια για παρεμπόδιση των ανακρίσεων στην
υπόθεση Λαμπράκη. Το Δικαστήριο θεωρεί αντισυνταγματικό το αίτημα με βάση την
αρχή της διάκρισης των εξουσιών.
2 Απριλίου: Σοβαρά επεισόδια στην Αθήνα
στην διαδήλωση της ΕΔΑ για την αμερικανική επέμβαση στο Βιετνάμ. Οι τραυματίες
φθάνουν τους 21.
12 Απριλίου: Ο Γεώργιος Παπανδρέου ως
απάντηση στα σενάρια για την ανατροπή του δηλώνει στη Θεσσαλονίκη: «Ούτε
προδόται, ούτε μωροί υπάρχουν στην ΕΚ»
5 Μαϊου: Ο Γεώργιος Γρίβας, διοικητής
της Κυπριακής Εθνοφρουράς αρχίζει ανακρίσεις μετά τις πληροφορίες ότι υπάρχει
μυστική οργάνωση αξιωματικών με τα αρχικά “ΑΣΠΙΔΑ“
12 Μαΐου: Επεισόδιο Παναγιώτη
Κανελλόπουλου και Γεωργίου Αθανασιάδη – Νόβα στη Βουλή μπροστά στον Βασιλιά.
Αφορμή η κυβερνητική πρόταση για τη σύσταση εξεταστικής των πραγμάτων επιτροπής
που θα ερευνήσει τις καταγγελίες για τη ΔΕΗ, αφορούσε και τον Κ. Καραμανλή και
τα μυστικά κονδύλια, αφορούσε και τον Ευάγγελο Αβέρωφ.
18 Μαίου: Η εφημερίδα της Λάρισας
«Ημερήσιος Κήρυξ» η οποία πρόσκειται στον πρώην πρόεδρο της Βουλής Κωνσταντίνο
Ροδόπουλο (αδελφός του συγγραφέα Μίτια Καραγάτση) αποκαλύπτει τη «συνωμοσία του ΑΣΠΙΔΑ» κι εμπλέκει τον
Ανδρέα Παπανδρέου. Ακόμη αποκαλύπτει ότι και στη Φρουρά των Αθηνών
υπάρχει οργάνωση με την ονομασία ΦΕΑ (Φρουροί Ελευθερίας Ανεξαρτησίας) σ’
αυτήν. Η κυβέρνηση διατάζει ανακρίσεις τις οποίες αναλαμβάνει ο αντιστράτηγος
Ι. Σίμος.
23 Μαίου: Η Μαραθώνια πορεία ειρήνης που
οργάνωσε η ΕΔΑ προκαλεί αντεγκλήσεις στη Βουλή μεταξύ του πρωθυπουργού, Γ. Παπανδρέου
και του αρχηγού της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης Π. Κανελλόπουλου.
28 Μαΐου: Η εφημερίδα «Ελευθερία» που
στηρίζει την ΕΚ και εκφράζει τις απόψεις του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη υιοθετεί
τις κατηγορίες κατά του Ανδρέα Παπανδρέου.
1η Ιουνίου: Ο αντιστράτηγος Ι. Σίμος τεκμηριώνει την ύπαρξη της οργάνωσης
«ΑΣΠΙΔΑ». Η κυβέρνηση κάνει λόγο για κινήσεις κατωτέρων μόνο αξιωματικών και
αρνείται την ανάμειξη πολιτικών.
7 Ιουνίου: Δέκα κατώτεροι αξιωματικοί παραπέμπονται για την «υπόθεση Ασπίδα»,
αλλά και το «σχέδιο Περικλής».
11 Ιουνίου: Δολιοφθορά σε μονάδα
πυροβολικού στον Έβρο κινητοποιεί τα Σώματα Ασφαλείας και 15 εισαγγελείς. Είναι
το περιβόητο «Σαμποτάζ του Έβρου»
με εμπνευστή τον μετέπειτα δικτάκτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο.
Το 1965, ο
Παπαδόπουλος, Διοικητής τότε πυροβολικού στον Έβρο θα γίνει ευρύτερα γνωστός,
καταγγέλλοντας ότι έγινε σαμποτάζ από κομμουνιστές στρατιώτες σε μηχανοκίνητα
της μονάδας του. Η καταγγελία αποδεικνύεται χαλκευμένη από τον ίδιο τον
Παπαδόπουλο. Θα γλιτώσει την απόταξη μετά από εισήγηση του Γεωργίου Παπανδρέου,
που επειδή γνώριζε τον πατέρα του Παπαδόπουλου θα κάνει τα στραβά μάτια. Ο
Ηλίας Ηλιού θα καταγγείλει τότε στη Βουλή ότι μια ομάδα κατώτερων αξιωματικών,
με επικεφαλής τον Παπαδόπουλο ετοιμάζει πραξικόπημα.
17 Ιουνίου: Σε ποινές φυλάκισης μέχρι
τρία χρόνια καταδικάζονται 12 κατηγορούμενοι για αποδοκιμασίες κατά επισήμων
και της Χωροφυλακής στην εκδήλωση για την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου.
17 Ιουνίου: Νέα εσωτερική κρίση στην ΕΚ. Εικοσιεννέα βουλευτές της ψηφίζουν κατά
της παραγραφής των αδικημάτων των Κ. Καραμανλή, Π. Παπαληγούρα και Ν. Μάρτη για
τη ΔΕΗ, ενώ άλλοι 30 απουσιάζουν από την αίθουσα.
21 Ιουνίου: Ο πρωθυπουργός Γεώργιος
Παπανδρέου ζητά ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή. Αμέσως μετά αποστρατεύει τον
αρχηγό ΓΕΣ Ι. Γεννηματά. Αντίδραση από το Παλάτι αναβάλει την αποστράτευση.
23 Ιουνίου: Η προφητική ομιλία του Ηλία
Ηλιού στη Βουλή για το «σαμποτάζ στον Έβρο». Αναρωτιέται εάν ο συνταγματάρχης
Παπαδόπουλος μπορεί πίσω από τη πλάτη της κυβέρνησης να συλλαμβάνει στρατιώτες
και να αποσπά ομολογίες, τι τον εμποδίζει αύριο να συλλάβει 10.000 πολίτες και
να συγκλονίσει το καθεστώς;
27 Ιουνίου: Προφυλακίζονται ως
ενεχόμενοι στην υπόθεση Ασπίδα οι αξιωματικοί Ι. Θεοδωσίου, Γ. Δαμηλάκης,
Παπαγεωργόπουλος, Θ. Τόμπρας. Την επομένη προφυλακίζεται και ο ιδρυτής της
οργάνωσης λοχαγός Αρ. Μπουλούκος.
8 Ιουλίου: Η πρώτη επιστολή του Βασιλιά προς τον Γ. Παπανδρέου. Τον κατηγορεί
για ακυβερνησία.
30 Ιουνίου: Σε έκθεση του επιτετραμμένου
της αμερικανικής πρεσβείας Ανσουτς διατυπώνονται αμφιβολίες για το εάν ο
Στέφανος Στεφανόπουλος μπορεί να συγκεντρώσει 50 βουλευτές της ΕΚ για να
ανατρέψει τη κυβέρνηση Παπανδρέου και να πάρει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή.
Προτείνει μάλιστα να αναβληθούν για το φθινόπωρο τα σχέδια της ανατροπής της
κυβέρνησης.
7 Ιουλίου: Ο ανακριτής καλεί τον Ανδρέα
Παπανδρέου να καταθέσει για την «υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ»
7 Ιουλίου: Ο πρωθυπουργός επικοινωνεί με
τον αυλάρχη στρατηγό Παπαθανασιάδη και ζητά συνάντηση με τον Βασιλέα.
1. Η Αποστασία του 1965
Με τον όρο Αποστασία ή Ιουλιανά
αναφέρεται στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας η περίοδος πολιτικής ανωμαλίας που
ακολούθησε την αποπομπή της κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου στις 15 Ιουλίου
1965 έως την επιβολή της δικτατορίας των συνταγματαρχών. Μετά την παραίτηση
Παπανδρέου σχηματίστηκαν κυβερνήσεις από μέλη της Ενώσεως Κέντρου παρά τη
σφοδρή αντίθεση του αρχηγού της Γ. Παπανδρέου και της πλειοψηφίας των βουλευτών
της. Οι πρωθυπουργοί και υπουργοί αυτών των κυβερνήσεων, καθώς και οι βουλευτές
της Ε.Κ. που τελικά στήριξαν αυτές τις κυβερνήσεις χαρακτηρίστηκαν από μέρος
του Τύπου και του λαού αποστάτες, καθώς υπήρχε η ως τώρα αναπόδεικτη εντύπωση
σε πολιτικούς, δημοσιογράφους αλλά και κάποιους ιστορικούς ότι η στήριξη που
παρείχαν δεν πήγαζε από πολιτική ή ιδεολογική συμφωνία, αλλά ήταν προϊόν
χρηματισμού και υποσχέσεων για ανάληψη κυβερνητικών αξιωμάτων. Η περίοδος αυτή
ήταν περίοδος πολιτικής αστάθειας και εντάσεων με έντονη την ανάμιξη του νεαρού
τότε βασιλιά Κωνσταντίνου στα πολιτικά πράγματα της χώρας κατά παράβαση του
Συντάγματος του 1952. Οδήγησε σε απαξίωση των πολιτικών και άνοιξε τον δρόμο
στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967.
Παραίτηση Γ. Παπανδρέου
Η Ένωσις Κέντρου είχε νικήσει στις
εκλογές του Φεβρουαρίου του 1964 με ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στην ιστορία
των ελληνικών εκλογών (52,72%) και ο Γ. Παπανδρέου είχε σχηματίσει για πρώτη
φορά αυτοδύναμη κυβέρνηση με 171 βουλευτές. Αφορμή για την παραίτησή του από
την πρωθυπουργία τον Ιούλιο του 1965 υπήρξε η διαμάχη του με τον τότε βασιλιά
Κωνσταντίνο για το πρόσωπο του υπουργού Εθνικής Άμυνας και την αλλαγή του
αρχηγού ΓΕΣ. Ο Παπανδρέου επιθυμούσε να αντικαταστήσει τον ως τότε υπουργό
Πέτρο Γαρουφαλιά και τον αρχηγό ΓΕΣ στρατηγό Γεννηματά, οι οποίοι κατά την
άποψή του ελέγχονταν από το παλάτι, με ανθρώπους της εμπιστοσύνης του.
Συγκεκριμένα είχε επιλέξει ως νέο υπουργό Άμυνας το γιό του Ανδρέα Παπανδρέου,
ο οποίος την ίδια περίοδο εφέρετο αναμεμιγμένος στην υπόθεση «ΑΣΠΙΔΑ». Ο
βασιλιάς αρνούνταν να υπογράψει τα σχετικά διατάγματα, αν δεν ενέκρινε πρώτα
τους αντικαταστάτες τους. Ο Γαρουφαλιάς παρά την αποπομπή του αρνούνταν να
εγκαταλείψει το υπουργείο, βέβαιος για τη βασιλική υποστήριξη, ακόμα κι αφού ο
Γ. Παπανδρέου τον διέγραψε από την Ένωση Κέντρου.
Τελικά ο Γ. Παπανδρέου πρότεινε να
αναλάβει ο ίδιος το υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Ο Κωνσταντίνος αρνήθηκε,
επιθυμώντας να τοποθετηθεί πρόσωπο της δικής του εμπιστοσύνης, και τότε ο
Παπανδρέου θεώρησε ότι είναι απαράδεκτο ο πρωθυπουργός να μην μπορεί να
αναλάβει όποιο υπουργείο επιθυμεί («πρωθυπουργός υπό απαγόρευσιν») και
παραιτήθηκε.
Στο χρονικό διάστημα 8-14 Ιουλίου είχε
προηγηθεί ανταλλαγή πέντε οξύτατων επιστολών μεταξύ του Κωνσταντίνου και του
Παπανδρέου, σχετικά με την υπογραφή του διατάγματος για την αντικατάσταση του
Γαρουφαλιά, καθώς και μία μεταξύ τους συνάντηση στην Κέρκυρα. Ο βασιλιάς
βρισκόταν στο διάστημα αυτό εκεί, στο ανάκτορο Μον Ρεπό, όπου επρόκειτο να
γεννήσει η βασίλισσα Άννα Μαρία το πρώτο τους παιδί, την Αλεξία.
Οι επιστολές του βασιλιά συνιστούσαν
αντισυνταγματική επέμβασή του στη διακυβέρνηση της χώρας. Στις 7:00 το απόγευμα
της 15ης Ιουλίου πραγματοποιήθηκε στα ανάκτορα (σημερινό Προεδρικό Μέγαρο, στην
οδό Ηρώδου Αττικού) η τελευταία συνάντηση του Κωνσταντίνου με τον Παπανδρέου.
Διήρκησε μόνο δέκα λεπτά και επιβεβαίωσε την προδιαγεγραμμένη ρήξη. Όταν ο
βασιλιάς αρνήθηκε και πάλι να υπογράψει το διάταγμα, ο Παπανδρέου δήλωσε ότι
επρόκειτο να υποβάλλει εγγράφως την παραίτηση της κυβέρνησης την επομένη.
21 Ιουλίου: Η ΕΦΕΕ καλεί τους φοιτητές
σε συγκέντρωση στα Προπύλαια με κεντρικά συνθήματα «Να φύγει η αυλόδουλη
κυβέρνηση» «Την κυβέρνηση εκλέγει ο λαός και όχι το παλάτι και οι αμερικανοί»
κ.α.
Στη συμβολή των οδών Σταδίου και Χρ.
Λαδά, η αστυνομία κατόπιν διαταγών του υπουργού δημόσιας τάξης, ναυάρχου
Τούμπα, επιτίθεται στους συγκεντρωμένους. Ο 23χρονος αγωνιστής φοιτητής της
ΑΣΟΕΕ, Σωτήρης Πέτρουλας πέφτει νεκρός.
Αναστατωμένη είναι η τοπική κοινωνία της Ηράκλειας με το χαμό ενός 36χρονου νέου που πέθανε μέσα στο σπίτι του, επειδή δεν μπορούσε να μεταφερθεί στο Κ.Υ. της περιοχής, λόγω έλλειψης οδηγού ασθενοφόρου. Ο γιατρός δεν μπορούσε να αφήσει το πόστο του παρά τις επαναλαμβανόμενες παρακλήσεις της οικογένειας του νέου, καθώς απαγορεύεται δια νόμου και τελικά ο νέος που έπαιρνε φάρμακα για ψυχική ασθένεια ξεψύχησε αβοήθητος